Tin chuyên ngành
Nhận thức của doanh nghiệp cũng là một rào cản cho chuyển đổi xanh
(NLĐO) - Theo các chuyên gia, nhận thức của doanh nghiệp cũng là một rào cản lớn với kinh tế xanh
• 08:32 - 19/02/2025
Ông Phạm Minh Quang, đại diện Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ - Bộ Công Thương
Thách thức kèm cơ hội
Châu Âu và Mỹ là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, đồng thời cũng có nhiều quy định mới liên quan đến phát triển bền vững, ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp Việt Nam.
Tại thị trường EU, hai quy định quan trọng là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và Quy định chống phá rừng (EUDR) đang tác động đến nhiều ngành, bao gồm thép, xi măng, nhôm, phân bón, hóa chất, nhựa và nông lâm thủy sản. Bên cạnh đó, các yêu cầu về kinh tế tuần hoàn và kiểm soát chuỗi cung ứng từ trang trại đến bàn ăn cũng đang ngày càng được siết chặt.
Tại thị trường Mỹ, quy định về thương mại xanh đang trở thành xu hướng. Đáng chú ý, chính phủ Mỹ ưu tiên mua sắm các sản phẩm thân thiện với môi trường. Đối với ngành gỗ, Việt Nam và Mỹ đã có thỏa thuận riêng nhằm đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững.
Những thay đổi này vừa là thách thức vừa là cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam.
Về thách thức, doanh nghiệp sẽ phải chịu chi phí cao hơn để tuân thủ các quy định mới, đầu tư vào công nghệ xanh, giảm phát thải. Thị trường xuất khẩu có thể bị thu hẹp, thậm chí có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe.
Về cơ hội, doanh nghiệp nào đáp ứng tốt các tiêu chuẩn xanh sẽ có lợi thế cạnh tranh, nâng cao giá trị thương hiệu, không chỉ dễ dàng tiếp cận thị trường EU và Mỹ mà còn thuận lợi mở rộng sang các thị trường khác.
Do đó, các doanh nghiệp cần chủ động theo dõi và nắm bắt các quy định mới liên quan đến phát triển bền vững, không chỉ ở nước ngoài mà cả trong nước. Đồng thời, cần có chiến lược dài hạn, đầu tư bền vững vào phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, và xây dựng hệ thống quản lý nguồn gốc sản phẩm rõ ràng.
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách - Bộ Tài nguyên và Môi trường
Kinh tế xanh – Xu hướng tất yếu trong phát triển bền vững
Kinh tế xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trong bối cảnh nhu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp bách.
Quá trình chuyển đổi xanh không thể tách rời chuyển đổi số, đồng thời phải được triển khai dựa trên các trụ cột cốt lõi của nền kinh tế xanh.
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách - Bộ Tài nguyên và Môi trường
Một trong những yếu tố quan trọng của kinh tế xanh là tài chính xanh, dựa trên nền tảng thị trường carbon. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định xây dựng đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, tạo động lực thúc đẩy đầu tư xanh. Điều này giúp doanh nghiệp và người dân chuyển đổi năng lượng hiệu quả hơn, đặc biệt khi năng lượng chiếm tới 73% tổng lượng phát thải của Việt Nam.
Bên cạnh đó, hệ thống nông nghiệp và lương thực bền vững cũng đóng vai trò quan trọng. Quá trình chuyển đổi này bao gồm việc giảm phát thải từ phân bón, thuốc trừ sâu, đồng thời cải tiến các khâu liên quan đến bao bì và thực phẩm – lĩnh vực đang chiếm tới 33% tổng lượng phát thải toàn cầu.
Trong lĩnh vực công nghiệp, chuyển đổi số sẽ hỗ trợ phát triển công nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh trên cơ sở giảm thiểu rác thải và đẩy mạnh tái chế. Hạ tầng xanh, giao thông thông minh và quá trình điện khí hóa hệ thống phương tiện công cộng cũng là những yếu tố quan trọng trong mô hình phát triển bền vững.
Việt Nam đang từng bước hoàn thiện thể chế, tăng cường phát triển hạ tầng xanh, tài chính xanh, cũng như thúc đẩy chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi xanh. Đồng thời, việc xây dựng và phát triển thị trường carbon sẽ tạo nền tảng quan trọng để thực hiện các cam kết ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Hiện nay, quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam chỉ chiếm khoảng 2% GDP, phần lớn nền kinh tế vẫn dựa vào mô hình phát triển truyền thống (kinh tế nâu). Do đó, quá trình chuyển đổi xanh vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi nâng cao năng lực sản xuất, tối ưu hóa chi phí và gia tăng năng suất lao động để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra hiệu quả và bền vững.
Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP HCM
Ngành gỗ Việt Nam trước thách thức và cơ hội từ chuyển đổi xanh
Tại thời điểm này, một trong những mối quan tâm lớn của ngành gỗ là phản ứng của thị trường chủ lực, cụ thể là Mỹ, về chính sách thuế sau một năm tăng trưởng mạnh.
Ngành gỗ đã tiên phong trong quá trình chuyển đổi xanh từ rất sớm. Từ năm 2018, ngành này đã tích cực lồng ghép các tiêu chí phát triển bền vững vào chiến lược chung, đặc biệt trong lĩnh vực nông lâm nghiệp.
Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP HCM
Năm 2024, ngành gỗ đạt mức tăng trưởng ấn tượng với doanh số 16,3 tỉ USD, tăng gần 21% so với năm 2023. Trong bối cảnh sức mua toàn cầu phục hồi nhẹ, nội lực của ngành vẫn được duy trì khá tốt. Đáng chú ý, thị trường Mỹ chiếm khoảng 55% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong khi châu Âu - một trong những thị trường chính của Việt Nam - đạt khoảng 1,2 tỉ USD. Tuy nhiên, châu Âu là khu vực có chính sách phát triển bền vững rất khắt khe, đòi hỏi doanh nghiệp phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn nghiêm ngặt.
Việt Nam đã hợp tác chặt chẽ với châu Âu trong lĩnh vực gỗ từ năm 2013. Mặc dù một số quốc gia còn hoài nghi về tiêu chuẩn EURD (Quy định gỗ của Liên minh châu Âu), Việt Nam, đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, đã chủ động đón nhận thách thức này. Tuy nhiên, do các yêu cầu kỹ thuật phức tạp, EU đã tạm hoãn áp dụng EURD vào tháng 11-2024. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp vẫn phải sẵn sàng khi quy định này có hiệu lực trở lại.
Dự kiến, cuối năm 2025 sẽ là thời điểm các doanh nghiệp lớn chịu tác động mạnh nhất, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ đối mặt với yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt hơn từ năm 2026. Mỹ cũng có chính sách tương tự nhưng mức độ chưa chặt chẽ bằng EU. Tuy nhiên, nhờ việc chủ động phát triển các chính sách bền vững từ sớm, ngành gỗ Việt Nam đã vượt qua các bài kiểm tra đầu tiên và phần lớn doanh nghiệp đã sẵn sàng đối mặt với những thách thức này.
Việt Nam cũng duy trì chính sách chống khai thác rừng tự nhiên từ lâu, với cam kết ổn định và bền vững. Điều đặc biệt là càng thắt chặt các quy định về chống phá rừng, ngành gỗ lại càng có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Đây là một điểm thú vị, cho thấy khi doanh nghiệp tuân thủ tiêu chuẩn xanh, giá trị và uy tín của sản phẩm gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế cũng được nâng cao.
Thách thức trong chuỗi cung ứng và bài toán truy xuất nguồn gốc
Dù có nhiều lợi thế, ngành gỗ vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Phần lớn nguyên liệu gỗ được trồng theo quy mô lớn nhưng chưa tham gia sâu vào quản trị chuỗi cung ứng. Ngành gỗ không thể phát triển riêng lẻ mà phải nằm trong một chuỗi liên kết chặt chẽ, từ khâu trồng rừng, khai thác, sản xuất đến phân phối.
Hiện nay, thay vì chỉ tập trung vào gỗ, nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang khai thác các nguyên liệu tự nhiên khác như mây, tre, lá, năn tượng – những vật liệu được sản xuất thủ công tại nhiều vùng miền trên cả nước. Tuy nhiên, việc truy xuất nguồn gốc của các sản phẩm này lại gặp nhiều thách thức. Các vấn đề về quản trị nội bộ, thuế, hoàn thuế và quy trình chứng nhận nguồn gốc còn gặp nhiều khó khăn, tạo ra sự thiếu đồng nhất trong chuỗi cung ứng.
Bên cạnh đó, ngành gỗ và thủ công mỹ nghệ tuy có tiềm năng phát triển rất lớn nhưng vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản. Một trong những thách thức quan trọng nhất là làm thế nào để chứng minh tính bền vững và thân thiện môi trường của sản phẩm trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây không phải là một nhiệm vụ đơn giản, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ doanh nghiệp.
Chuyển đổi xanh – Xu hướng không thể đảo ngược
Chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu của thế giới, bất kể vì lý do gì. Trong ngắn hạn, ngành gỗ vẫn phải đối diện với những thách thức liên quan đến chính sách thuế và quy định nhập khẩu. Tuy nhiên, khi các vấn đề này dần được ổn định, phát triển bền vững sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các doanh nghiệp muốn duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cuối cùng, xin cảm ơn Báo Người Lao Động đã luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy một môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững và phù hợp với xu thế toàn cầu.
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ
Thách thức từ quốc tế
Trong thời gian qua, chính sách của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã cắt giảm hàng chục tỉ USD dành cho công nghệ xanh, sạch và giảm đáng kể các khoản đóng góp tài chính hỗ trợ các nước đang phát triển, đặc biệt là các khoản bù đắp thiệt hại do biến đổi khí hậu. Điều này làm suy giảm đáng kể nguồn lực tài chính huy động trên phạm vi toàn cầu, gây ra những khó khăn nhất định cho các quốc gia đang trên lộ trình phát triển bền vững.
Những thảm họa môi trường nghiêm trọng, như các vụ cháy rừng tại Mỹ gần đây, đã đặt ra những thách thức không nhỏ cho các quốc gia trên toàn cầu. Điều này không chỉ nhấn mạnh trách nhiệm của Mỹ đối với môi trường và đa dạng sinh học mà còn thúc đẩy các nước khác phải có những hành động quyết liệt hơn nhằm bảo vệ hệ sinh thái chung của trái đất.
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ
Nỗ lực của Việt Nam
Trước những thách thức từ môi trường quốc tế, Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo như năng lượng gió, năng lượng mặt trời, đồng thời triển khai các giải pháp lưu trữ năng lượng nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Chính phủ cũng đang hoàn thiện các chính sách, quy định nhằm thu hút đầu tư vào năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu suất năng lượng trong sản xuất công nghiệp và xây dựng đô thị thông minh để thúc đẩy tăng trưởng xanh.
Bên cạnh đó, mô hình kinh tế tuần hoàn đang được khuyến khích thông qua các chính sách về phân loại chất thải tại nguồn, tái chế và tái sử dụng. Việt Nam cũng đang đẩy mạnh thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong quản lý và xử lý chất thải.
Thị trường carbon cũng được xem là một công cụ quan trọng giúp thực hiện những mục tiêu này. Việc phát triển thị trường này sẽ mở ra cơ hội huy động nguồn lực tài chính phục vụ kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn.
Hướng đi cho doanh nghiệp và chính sách hỗ trợ
Để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh, cần có cơ chế tài chính phù hợp, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn đầu tư vào công nghệ sạch, các dự án giảm rác thải và mở rộng thị trường carbon. Các chính sách quản lý và hỗ trợ doanh nghiệp cần được thiết kế linh hoạt, tạo động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong sản xuất và kinh doanh theo hướng bền vững.
Chúng tôi hy vọng rằng, thông qua hội thảo ngày hôm nay, các bên liên quan có thể cùng thảo luận để làm rõ những yếu tố quan trọng trong việc huy động nguồn lực tài chính sáng tạo – một nội dung đã được đề cập tại COP 29 (Hội nghị lần thứ 29 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu).
Đây sẽ là nền tảng để triển khai hiệu quả các mô hình tài chính nhằm xử lý nước thải, giảm thiểu ô nhiễm tại TP HCM và Hà Nội, đồng thời mở rộng quy mô trên toàn quốc để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi xanh.
Ông Nguyễn Văn Nguyện, Phó trưởng phòng tổng hợp, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP HCM
Ngành ngân hàng đã sớm coi trọng chuyển đổi xanh như một phần trong chiến lược phát triển bền vững. Từ năm 2015, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam, thậm chí trước khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực.
Luật này cũng giao nhiệm vụ cho ngành ngân hàng trong việc ban hành hướng dẫn quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng.
Ông Nguyễn Văn Nguyện, Phó trưởng phòng tổng hợp, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP HCM
Đến tháng 8-2024, NHNN đã ban hành quyết định sửa đổi đề án phát triển ngân hàng xanh, cụ thể hóa hơn các nhiệm vụ và giao trách nhiệm rõ ràng cho từng đơn vị chức năng.
Những nội dung chính trong đề án phát triển ngân hàng xanh
- Quyết định sửa đổi này tập trung vào 5 nội dung quan trọng, trong đó có:
- Cập nhật định kỳ Danh mục dự án xanh để đảm bảo các dự án nhận được sự ưu tiên đúng theo tiêu chuẩn phát triển bền vững.
- Xem xét ưu tiên nguồn vốn cho tín dụng xanh thông qua các chính sách tái cấp vốn, tái chiết khấu, giúp các ngân hàng thương mại có tỉ trọng cho vay tín dụng xanh cao dễ dàng tiếp cận nguồn lực từ các tổ chức quốc tế và đối tác phát triển.
- Ban hành hướng dẫn về tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng.
- Tham mưu xây dựng cơ chế chính sách nhằm thúc đẩy ứng dụng khoa học – công nghệ trong dịch vụ ngân hàng, phát triển mạng lưới thanh toán điện tử, góp phần vào quá trình chuyển đổi xanh.
- Phối hợp với các tổ chức quốc tế để huy động nguồn lực hỗ trợ kỹ thuật trong lĩnh vực tài chính xanh, ngân hàng xanh và tín dụng xanh.
Thách thức trong huy động vốn xanh
Trong thực tế, nhu cầu vốn xanh ngày càng lớn, nhưng để tiếp cận nguồn vốn này, bản thân doanh nghiệp cũng cần nâng cao năng lực và xanh hóa hoạt động để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
Một trong những thách thức lớn hiện nay là sự lệch pha giữa nhu cầu tài chính cho các dự án năng lượng tái tạo và nguồn vốn ngân hàng. Các ngân hàng chủ yếu huy động từ nguồn vốn ngắn hạn, trong khi các dự án xanh thường yêu cầu vốn trung và dài hạn. Điều này gây áp lực lớn lên hệ thống tín dụng.
Nhằm giảm tải áp lực cho các ngân hàng, Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang hướng tới huy động vốn trên thị trường chứng khoán và các kênh tài chính khác. Đây sẽ là giải pháp quan trọng giúp các dự án năng lượng tái tạo tiếp cận nguồn vốn bền vững hơn.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng có thể tìm kiếm các khoản đầu tư từ nước ngoài. Tuy nhiên, để làm được điều này, họ cần phải nâng cao năng lực, minh bạch tài chính và đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe mà các nhà đầu tư quốc tế yêu cầu.
Nhìn chung, sự phối hợp giữa ngân hàng, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nhà nước sẽ đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy tín dụng xanh, ngân hàng xanh và tài chính xanh, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam.
Ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam
Nhiều doanh nghiệp chưa hiểu chuyển đổi xanh là gì
Trong giai đoạn hiện nay, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số là những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam. Đây không chỉ là xu hướng mà còn là vấn đề cấp bách, đòi hỏi sự tham gia mạnh mẽ từ Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội.
Ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, phát biểu trực tuyến từ đầu cầu Hà Nội
Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng trong việc theo đuổi con đường phát triển bền vững. Đây không chỉ là một lựa chọn mà là một hướng đi tất yếu, giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế xanh toàn cầu. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm môi trường đang trở thành vấn đề đáng lo ngại, đặc biệt tại hai thành phố lớn là TP HCM và Hà Nội, nơi chất lượng không khí liên tục ở mức báo động. Ô nhiễm không chỉ đến từ giao thông và công nghiệp mà còn xuất phát từ các hoạt động sản xuất, nông nghiệp và quản lý rác thải chưa hiệu quả. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về kiểm soát phát thải và áp dụng các mô hình sản xuất, tiêu dùng bền vững hơn.
Áp lực từ thị trường quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng khiến Việt Nam phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Hiện nay, nhiều mặt hàng xuất khẩu nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ.
Trước sức ép này, Nhà nước đã ban hành một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi, từ các quy định về tín dụng xanh của Ngân hàng Nhà nước đến các chương trình quản lý tài nguyên và môi trường do Bộ Tài nguyên và Môi trường triển khai.
Mặc dù vậy, chuyển đổi xanh ở Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp lớn và các công ty có vốn đầu tư nước ngoài, trong khi phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Một trong những nguyên nhân chính là thiếu cơ chế rõ ràng, khiến doanh nghiệp chưa biết nên đầu tư vào lĩnh vực nào, lựa chọn công nghệ nào hay có thể vay vốn từ đâu để thực hiện chuyển đổi. Ngay cả các ngân hàng cũng đang gặp lúng túng khi chưa có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xanh, dẫn đến khó khăn trong việc cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường.
Bên cạnh vấn đề tài chính, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa thực sự hiểu rõ chuyển đổi xanh là gì và làm thế nào để áp dụng vào thực tế. Sự thiếu hụt thông tin và các chương trình đào tạo chuyên sâu đang khiến quá trình chuyển đổi diễn ra chậm hơn so với kỳ vọng. Để thúc đẩy quá trình này một cách hiệu quả, Việt Nam cần sớm xây dựng cơ chế xanh riêng cho từng ngành, giúp doanh nghiệp có định hướng rõ ràng về tiêu chuẩn, công nghệ, nguồn vốn và các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.
Bên cạnh sự hỗ trợ từ Chính phủ, doanh nghiệp cũng cần chủ động và quyết tâm hơn trong việc chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đây không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc nếu muốn tồn tại và phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cần tự rà soát hoạt động sản xuất, cắt giảm công nghệ lạc hậu, tối ưu hóa quy trình để giảm phát thải. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý năng lượng, chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả vận hành, tiết kiệm chi phí và đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn quốc tế.
Chuyển đổi xanh là một xu thế không thể trì hoãn. Nhà nước cần mạnh dạn hơn trong việc ban hành các chính sách cụ thể và hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần chủ động nắm bắt cơ hội, đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực quản lý để sẵn sàng tham gia vào nền kinh tế xanh toàn cầu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, ngân hàng và các tổ chức tài chính sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam thực hiện thành công mục tiêu phát triển bền vững, hướng tới một nền kinh tế xanh hiện đại và hiệu quả.
Chuyển đổi xanh là bắt buộc, không phải lựa chọn
Theo PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang trở thành yêu cầu tất yếu, trong đó, chuyển đổi số đóng vai trò là công cụ quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh.
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ phát biểu qua màn hình trực tuyến
Hiện nay, thách thức lớn đối với tiến trình này là những biến động từ tình hình quốc tế. Chính quyền Donald Trump nhiệm kỳ hai có những điều chỉnh chính sách, trong đó bao gồm việc cắt giảm ngân sách cho các hoạt động liên quan đến chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, châu Âu và Trung Quốc vẫn duy trì cam kết theo đúng lộ trình đặt ra.
Riêng Liên minh châu Âu, các quy định nghiêm ngặt như thẻ vàng đối với thủy sản, Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) hay Quy định chống phá rừng (EUDR) đang đặt ra nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng và gây áp lực lớn lên doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam.
Chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Nếu doanh nghiệp không thực hiện, nguy cơ bị loại khỏi thị trường là rất lớn, thậm chí có thể dẫn đến phá sản. Bài học từ ngành dệt may cho thấy rõ điều này.
Trong giai đoạn 2022-2023, do chậm thực hiện các tiêu chuẩn xanh, ngành dệt may Việt Nam đã sụt giảm mạnh, trong khi Bangladesh – nhờ chuyển đổi kịp thời – vẫn duy trì tăng trưởng ổn định. Năm 2024, nhờ những bất ổn chính trị tại Bangladesh, doanh nghiệp dệt may Việt Nam mới có cơ hội phục hồi, nhưng đây chỉ là giải pháp tình thế, không phải lợi thế bền vững.
Bộ Tài nguyên và Môi trường đang chủ trì triển khai các công cụ kinh tế để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quy định về kinh tế tuần hoàn và lộ trình phát triển thị trường carbon nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, giúp giảm phát thải và nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong tháng 3 tới, kỳ vọng sẽ có những quy định mới về tín dụng xanh và trái phiếu xanh, tạo thêm nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp thực hiện quá trình chuyển đổi.
Tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng tại các đô thị lớn cũng đang đặt ra yêu cầu cấp bách về việc xanh hóa nhanh hơn. Trong tuần qua, Hà Nội đứng đầu, TP HCM xếp thứ hai trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Mức độ ô nhiễm đã ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân, đến mức ngay cả những người khỏe mạnh nhất cũng có nguy cơ mắc bệnh. Đây là hồi chuông cảnh báo để Việt Nam đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh nhằm bảo vệ môi trường sống và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Nếu được triển khai quyết liệt, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số có thể giúp Việt Nam đạt mức tăng trưởng 8% trong năm nay và thậm chí lên tới hai con số vào năm sau.
Ông Lim Dyi Chang, Giám đốc Khối khách hàng Doanh nghiệp Ngân hàng UOB Việt Nam
Các ngân hàng đã cấp 650.000 tỉ đồng tín dụng xanh
Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể trong quá trình chuyển đổi xanh, nỗ lực cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Các tổ chức tài chính giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh thông qua các chính sách hỗ trợ và cung cấp tín dụng cho các dự án thân thiện với môi trường.
Ông Lim Dyi Chang, Giám đốc Khối khách hàng Doanh nghiệp Ngân hàng UOB Việt Nam
Hiện tại, các ngân hàng Việt Nam đã cấp khoảng 650.000 tỉ đồng tín dụng xanh, trong đó gần 45% được phân bổ cho các dự án năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, tỷ trọng của tài chính xanh trong tổng dư nợ cho vay vẫn còn hạn chế và nguồn vốn dài hạn cho các dự án bền vững chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.
UOB Việt Nam đang tích cực tham gia vào quá trình này với hàng loạt sáng kiến nhằm mở rộng danh mục tài trợ thương mại xanh. Ngân hàng đã tài trợ cho 17 dự án năng lượng tái tạo, đồng thời không ngừng mở rộng quy mô tài chính bền vững.
Ở cấp tập đoàn, tổng giá trị danh mục tài chính bền vững của UOB đã đạt 41 tỉ USD vào cuối năm 2024, vượt mục tiêu đề ra cho năm 2025. Những nỗ lực này không chỉ giúp thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp theo hướng bền vững mà còn góp phần vào quá trình hiện thực hóa cam kết Net Zero của Việt Nam.
Nhằm tối ưu hóa tác động của các khoản tài trợ xanh, UOB Việt Nam tập trung vào sáu ngành có cường độ phát thải carbon cao, bao gồm năng lượng, bất động sản, xây dựng, thép, điện và ô tô. Cách tiếp cận này giúp ngân hàng tập trung nguồn lực vào những lĩnh vực có ảnh hưởng lớn nhất đến quá trình giảm phát thải và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Đồng thời, ngân hàng cung cấp các khoản vay xanh với điều kiện ưu đãi, có thể bao gồm tỷ lệ tài trợ cao hơn, lên đến 70% đối với các dự án đáp ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế.
Ngoài ra, UOB Việt Nam đang đa dạng hóa các giải pháp tài trợ xanh bằng cách hỗ trợ cả vốn lưu động lẫn tài trợ dự án, đặc biệt tập trung vào các lĩnh vực như năng lượng mặt trời, hạ tầng năng lượng tái tạo và các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế.
Để bảo đảm tính xác thực của các dự án được tài trợ, ngân hàng áp dụng khung đánh giá toàn diện, xem xét tính khả thi, mức độ tin cậy và mức độ phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam. Bên cạnh đó, UOB cũng cung cấp dịch vụ tư vấn nhằm giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tài chính xanh và áp dụng các thông lệ bền vững trong quá trình vận hành.
Những sáng kiến này không chỉ phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà còn phản ánh cam kết mạnh mẽ của UOB Việt Nam trong việc hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững. Bằng cách kết hợp các giải pháp tài chính với tư vấn chuyên môn và quan hệ đối tác chiến lược, ngân hàng đang góp phần thúc đẩy nền kinh tế xanh, đồng thời giúp doanh nghiệp đạt được những bước tiến quan trọng trên hành trình chuyển đổi bền vững.
Cần cách tiếp cận đa chiều
Để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh và hướng tới mục tiêu Net Zero, cần có một cách tiếp cận đa chiều nhằm hỗ trợ nền kinh tế dịch chuyển từ mô hình truyền thống sang nền kinh tế xanh.
Chính phủ Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh và thực hành bền vững. Việc ban hành hướng dẫn rõ ràng, cung cấp các ưu đãi và xây dựng môi trường pháp lý ổn định sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, đồng thời thúc đẩy đầu tư vào năng lượng tái tạo, quản lý chất thải và hạ tầng xanh.
Ông Lim Dyi Chang
Chuyển đổi xanh cũng cần được đồng bộ với quá trình chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam. Việc tích hợp công nghệ số vào các sáng kiến xanh sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động, nâng cao hiệu quả và giảm lượng khí thải carbon. Điều này đòi hỏi đầu tư vào hạ tầng bền vững cũng như các công nghệ tiên tiến như lưới điện thông minh, hệ thống tiết kiệm năng lượng và sản xuất thân thiện với môi trường.
Ngoài ra, để đảm bảo nguồn vốn cho quá trình này, các tổ chức tài chính cần tiếp tục mở rộng các kênh tài trợ xanh, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các giải pháp bền vững và năng lượng tái tạo. Việc thúc đẩy các hình thức huy động vốn như trái phiếu xanh và tín dụng ESG sẽ giúp tăng cường khả năng tiếp cận nguồn lực tài chính cho các doanh nghiệp, từ đó đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh trên phạm vi toàn quốc.
Hiện tại, nền kinh tế xanh của Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 5% GDP, trong khi nền kinh tế nâu vẫn chiếm ưu thế với tỷ trọng lên tới 95%. Điều này cho thấy dư địa phát triển kinh tế xanh vẫn còn rất lớn.
Nếu có chiến lược triển khai hiệu quả, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để chuyển đổi mạnh mẽ, không chỉ để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế mà còn để hướng tới một mô hình phát triển bền vững, đem lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế và cộng đồng.
Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA)
65% doanh nghiệp khó tiếp cận vốn để chuyển đổi
Trong hai năm qua, UBND TP HCM phối hợp với Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA) đã tổ chức Giải thưởng Doanh nghiệp Xanh, thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng doanh nghiệp. Sau hai năm triển khai, khoảng 100 doanh nghiệp đã đạt tiêu chí và được cấp chứng nhận doanh nghiệp xanh TP HCM. Điều này cho thấy xu hướng chuyển đổi xanh không chỉ phát triển mạnh tại thành phố mà còn lan tỏa trên cả nước.
Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA)
Hai tháng trước, UBND TP HCM tiếp tục có những bước đi chiến lược khi chỉ đạo thành lập Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM. Hội này sẽ quy tụ những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực xanh, bao gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và doanh nghiệp trong nước, với mục tiêu nhân rộng mô hình và thúc đẩy phong trào chuyển đổi xanh trên phạm vi toàn quốc. Ban vận động của hội đã được thành lập, thu hút sự tham gia tích cực của nhiều đơn vị kinh tế hàng đầu.
Mặc dù trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức đáng suy ngẫm. Hiện nay, khoảng 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) nhưng phần lớn những doanh nghiệp mạnh dạn thực hiện chuyển đổi xanh lại là các tập đoàn lớn. Trong khi đó, các doanh nghiệp SME gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ và nhận thức.
Một trong những rào cản lớn nhất là vấn đề tài chính. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Mặc dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó. Bên cạnh đó, nhân lực cũng là một yếu tố đáng lo ngại. Chỉ có khoảng 12% doanh nghiệp tại TP HCM sở hữu đội ngũ nhân sự có chuyên môn về ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), gây cản trở lớn cho quá trình chuyển đổi.
40% thiết bị ngành dệt may đã lạc hậu
Công nghệ cũng là một thách thức quan trọng, đặc biệt trong các ngành có mức độ phát thải cao như dệt may. Hiện tại, khoảng 40% thiết bị trong ngành này đã lạc hậu, khiến việc giảm phát thải carbon trở thành một vấn đề nan giải. Trong bối cảnh Việt Nam phải cạnh tranh với nhiều đối thủ trên thị trường quốc tế, việc nâng cấp công nghệ và đáp ứng các tiêu chuẩn xanh là điều bắt buộc.
Ngoài ra, nhận thức của doanh nghiệp cũng là một rào cản lớn. Không phải doanh nghiệp nào cũng hiểu rõ tầm quan trọng của chuyển đổi xanh và sẵn sàng đầu tư dài hạn cho quá trình này. Nhiều doanh nghiệp vẫn đặt câu hỏi liệu chuyển đổi xanh có thực sự mang lại lợi ích hay chỉ là một xu hướng ngắn hạn.
Trong khi đó, các tập đoàn lớn trên thế giới đã có những bước đi mạnh mẽ để thực hiện mục tiêu phát triển bền vững. Heniken đã đầu tư 14 triệu USD vào năng lượng tái tạo và cắt giảm 50% lượng carbon. Vinamilk đã đạt tỷ lệ 90% bao bì tái chế, trong khi Unilever mỗi năm tái chế 10.000 tấn nhựa trong quá trình sản xuất bao bì. Những doanh nghiệp tiên phong này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn đặt ra tiêu chuẩn cho chuỗi cung ứng xanh toàn cầu. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không kịp thích nghi, nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng quốc tế là rất lớn.
Cần thêm nhiều chính sách
Trước những thách thức đó, cần có những giải pháp từ Chính phủ và các cơ quan quản lý để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi xanh. Trong hơn một năm qua, đoàn UBND TP HCM đã tham quan và học hỏi từ các mô hình chuyển đổi xanh tại Canada. Một trong những điểm đáng chú ý là tại Toronto, lộ trình hướng tới Net Zero đến năm 2030 được hiển thị theo từng ngày trên màn hình tại tòa thị chính, giúp toàn bộ hệ thống theo dõi và thực hiện các mục tiêu một cách minh bạch, cụ thể.
Trong khi đó, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn xây dựng chính sách. Để chuyển đổi xanh thực sự hiệu quả, cần đặt ra những mục tiêu cụ thể cho từng ngành, nghề và lĩnh vực, đồng thời có chính sách dài hạn để bảo đảm phát triển bền vững. Việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, hỗ trợ đào tạo nhân lực và khuyến khích đổi mới công nghệ sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn xanh mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Hỗ trợ cho sản phẩm xanh
Bà Nguyễn Thị Bích Vân, Giám đốc Truyền thông Central Retail Việt Nam, cho biết doanh nghiệp đang tích cực thực hiện chuyển đổi xanh từ thiết kế xây dựng đến vận hành, tái cấu trúc chuỗi cung ứng, giảm phát thải và lựa chọn các sản phẩm thân thiện với môi trường cho hệ thống bán lẻ của mình.
Bà Nguyễn Thị Bích Vân, Giám đốc Truyền thông Central Retail Việt Nam
Trong nỗ lực giảm rác thải, Central Retail đã cắt giảm đáng kể việc sử dụng bao bì nhựa dùng một lần, thay thế bằng bao bì phân hủy sinh học. Nhiều sản phẩm thực phẩm hiện đang được đóng gói bằng khay làm từ bã mía và bã tre, giúp giảm tác động đến môi trường. Doanh nghiệp cũng tích cực khuyến khích người tiêu dùng thay đổi thói quen, như mang theo túi cá nhân khi mua sắm để hạn chế sử dụng túi nhựa.
Không chỉ trong lĩnh vực bán lẻ, khu vực dịch vụ ăn uống tại các trung tâm thương mại của Central Retail cũng đang giảm thiểu sử dụng tô, ly, ống hút nhựa dùng một lần. Đặc biệt, hệ thống còn triển khai các điểm thu gom vỏ chai nhựa và lon nhôm, cho phép khách hàng mang đến đổi lấy voucher mua sắm, qua đó khuyến khích tái chế và nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng.
Tuy nhiên, bà Vân cũng chỉ ra một số thách thức trong việc sử dụng sản phẩm xanh. Một số vật liệu thân thiện môi trường như màng co sinh học hiện vẫn chưa có chất lượng tương đương với màng co nhựa truyền thống, không bọc kín thực phẩm tốt bằng, dẫn đến ảnh hưởng đến quá trình bảo quản.
Để thúc đẩy hơn nữa quá trình chuyển đổi xanh trong ngành bán lẻ, Central Retail mong muốn Chính phủ có thêm các chính sách hỗ trợ, đặc biệt là về thuế và nghiên cứu phát triển sản phẩm thân thiện với môi trường.
Nếu có những sản phẩm xanh chất lượng cao hơn, hệ thống siêu thị của Central Retail sẵn sàng ưu tiên sử dụng và đưa vào hệ thống phân phối nhằm đẩy nhanh quá trình giảm thiểu rác thải nhựa và xây dựng một hệ thống bán lẻ bền vững.
Cung cấp khoản vay xanh lên đến 70%
Ông Lim Dyi Chang, Giám đốc Khối khách hàng Doanh nghiệp Ngân hàng UOB Việt Nam, cho biết thêm ngân hàng đang triển khai nhiều sáng kiến quan trọng nhằm thúc đẩy tín dụng xanh và hỗ trợ khách hàng doanh nghiệp trong quá trình phát triển bền vững. Những nỗ lực này không chỉ giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để thực hiện các dự án xanh mà còn góp phần vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam.
Ông Lim Dyi Chang
UOB Việt Nam tập trung vào sáu ngành có cường độ phát thải carbon cao, bao gồm năng lượng, bất động sản, xây dựng, thép, điện và ô tô. Việc lựa chọn các lĩnh vực trọng điểm này giúp ngân hàng tối ưu hóa nguồn lực, tác động mạnh mẽ đến quá trình giảm phát thải và thúc đẩy mô hình phát triển xanh trong nền kinh tế.
Nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các dự án bền vững, UOB Việt Nam cung cấp các khoản vay xanh với điều kiện ưu đãi hơn so với các khoản vay truyền thống. Các khoản vay này có thể bao gồm tỷ lệ tài trợ cao hơn, lên đến 70% đối với các dự án đáp ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế. Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn hơn, từ đó đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh.
Bên cạnh tài trợ theo dự án, ngân hàng còn hỗ trợ vốn lưu động cho các sáng kiến xanh, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp mở rộng hoạt động trong các lĩnh vực thân thiện với môi trường.
Đến nay, UOB Việt Nam đã tài trợ cho nhiều dự án năng lượng mặt trời, hạ tầng năng lượng tái tạo và các doanh nghiệp tuân thủ các chứng nhận bền vững quốc tế. Các hoạt động này giúp đảm bảo sự phù hợp với các tiêu chuẩn môi trường toàn cầu, đồng thời tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Kiến nghị sớm ban hành danh mục dự án xanh
Ông Vương Thành Long, Giám đốc Ban Kinh doanh Vốn và Tiền tệ Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), cho rằng chuyển đổi xanh hiện nay đã trở thành một chủ đề phổ biến, trong khi cách đây 10 năm, khái niệm này vẫn còn xa lạ với nhiều người.
Ông Vương Thành Long, Giám đốc Ban Kinh doanh Vốn và Tiền tệ Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)
Ông đánh giá cao những tọa đàm về chuyển đổi xanh, như chương trình do Báo Người Lao Động tổ chức, trong việc lan tỏa nhận thức về phát triển bền vững đến doanh nghiệp và công chúng.
BIDV nhận thức rõ rằng chuyển đổi xanh vừa là áp lực, vừa là cơ hội. Áp lực đến từ việc Việt Nam là một nền kinh tế có độ mở rất cao với kim ngạch xuất nhập khẩu gần 800 tỉ USD, gấp đôi quy mô GDP và đang tăng trưởng khoảng 10% mỗi năm. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt Nam không chỉ phát triển trong nước mà còn phải tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.
Những thách thức lớn nhất hiện nay đến từ các quy định nghiêm ngặt của EU về kiểm soát hàng hóa nhập khẩu, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) dự kiến áp dụng vào năm 2026, cũng như các tiêu chuẩn về xuất xứ hàng hóa, lao động và môi trường trong hiệp định CPTPP.
Thực tế, quá trình chuyển đổi xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn và công nghệ hiện đại. Dù lợi ích mang lại là rất rõ ràng, doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc huy động vốn, triển khai các công nghệ đo lường phát thải và tuân thủ các tiêu chuẩn quan trắc môi trường. Với vai trò là ngân hàng lớn nhất Việt Nam, BIDV hiểu rõ trách nhiệm của mình trong việc thúc đẩy tài chính xanh.
Năm 2024, BIDV đã vượt mốc tổng tài sản 100 tỉ USD (tương đương 2,75 triệu tỉ đồng), đồng thời xác định chiến lược phát triển xanh là một ưu tiên quan trọng. Hội đồng quản trị của BIDV đã đưa ra nghị quyết về phát triển ngân hàng xanh, gia tăng tỷ trọng tín dụng xanh và tín dụng bền vững trong danh mục cho vay.
BIDV đang triển khai nhiều sáng kiến để hiện thực hóa chiến lược này, bao gồm xây dựng phòng giao dịch xanh, chi nhánh xanh gắn với quản trị rủi ro môi trường – xã hội, đồng thời ưu tiên tài trợ cho các dự án trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, giao thông bền vững, xử lý rác thải và nước thải. BIDV cũng tham gia xây dựng khung tài chính bền vững, tạo nền tảng cho các ngân hàng trong nước triển khai các sản phẩm tín dụng xanh một cách bài bản.
Tính đến hết năm 2024, BIDV là tổ chức tín dụng cung cấp tín dụng xanh lớn nhất tại Việt Nam với tổng dư nợ đạt khoảng 81.000 tỉ đồng. Ngân hàng đang tích cực triển khai các chính sách nhằm giảm dần mức tài trợ cho những ngành có phát thải carbon cao như sắt thép, xi măng, phân bón, đồng thời tăng cường hỗ trợ các dự án xanh bằng các ưu đãi về lãi suất và tỷ giá. BIDV cũng đã ban hành danh mục các dự án xanh và xác định mức vốn ưu tiên dành riêng cho các doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn bền vững.
Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong hệ thống tài chính, BIDV kiến nghị Chính phủ và các cơ quan quản lý sớm ban hành danh mục dự án xanh, tiêu chuẩn và điều kiện cụ thể để doanh nghiệp và ngân hàng có căn cứ rõ ràng trong việc tiếp cận vốn.
Khi danh mục này được công bố, Chính phủ có thể dành một phần ngân sách để tái cấp vốn cho các ngân hàng, từ đó tạo động lực để giảm lãi suất và phí cho vay đối với các dự án xanh. Bên cạnh đó, ông Long cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của truyền thông trong việc nâng cao nhận thức và khuyến khích doanh nghiệp chủ động chuyển đổi xanh.
Với những bước đi chiến lược, BIDV đang thể hiện vai trò tiên phong trong hệ thống ngân hàng Việt Nam, không chỉ cung cấp nguồn vốn cho các dự án xanh mà còn định hướng thị trường tài chính theo hướng phát triển bền vững, góp phần đưa Việt Nam đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tìm đầu ra cho sản phẩm xanh
Ông Nguyễn Thái Việt Huy, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư Saty Holding, cho biết công ty chuyên đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp bền vững. Trước đây, Saty Holding tập trung chủ yếu vào phát triển công nghệ nhưng hiện nay đã mở rộng sang xây dựng các mô hình ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp và phát triển chuỗi sản phẩm chủ lực của Việt Nam như lúa gạo và cà phê.
Ông Nguyễn Thái Việt Huy, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Đầu tư Saty Holding
Gần đây, công ty đã triển khai mô hình nông nghiệp bền vững tại Hợp tác xã Tân Điền (Tiền Giang), chuyên trồng lúa gạo, mang lại kết quả rất tích cực. Nông dân tham gia mô hình đạt lợi nhuận từ 70 đến 80 triệu đồng/ha/vụ, cao hơn đáng kể so với canh tác truyền thống.
Tại đây, Saty Holding cung cấp giống lúa, hướng dẫn kỹ thuật canh tác và áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường. Một trong những ứng dụng nổi bật là sử dụng bẫy diệt côn trùng bằng năng lượng mặt trời và thiết bị đo mực nước tự động để kiểm soát sâu bệnh. Nhờ đó, ruộng lúa không bị ảnh hưởng bởi côn trùng gây hại mà không cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, giúp sản phẩm an toàn hơn cho người tiêu dùng.
Giống lúa được sử dụng trong mô hình này là giống SR21, do TS Đào Minh Sô, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, phát triển. Đây là loại lúa cho ra gạo có chỉ số đường huyết thấp, rất tốt cho sức khỏe. Việc áp dụng giống lúa đặc biệt kết hợp với công nghệ canh tác tiên tiến không chỉ nâng cao chất lượng nông sản mà còn giúp gia tăng giá trị cho sản phẩm Việt Nam trên thị trường.
Ngoài việc hỗ trợ nông dân về kỹ thuật và giống, Saty Holding còn tập trung vào việc minh bạch hóa quy trình sản xuất bằng công nghệ số, đảm bảo kiểm soát chất lượng trên từng cánh đồng. Công ty mong muốn hợp tác với các tổ chức tín dụng để giúp nông dân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn xanh, qua đó thúc đẩy mô hình canh tác bền vững trên diện rộng.
Sau thời gian đầu tư vào công nghệ xanh trong nông nghiệp, Saty Holding nhận thấy rằng nông dân sẵn sàng thay đổi phương thức sản xuất để hướng tới mô hình thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, một trong những rào cản lớn nhất là đầu ra cho sản phẩm xanh, khi thị trường chưa có sự phân biệt rõ ràng giữa nông sản canh tác bền vững và nông sản truyền thống.
Để giải quyết bài toán này, công ty đang kết nối với các nhà máy xanh, đưa nông sản sạch vào hệ thống bếp ăn của các doanh nghiệp cam kết sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường. Đây được xem là hướng đi tiềm năng, vừa giúp đảm bảo đầu ra cho nông dân, vừa tạo ra chuỗi cung ứng xanh bền vững, góp phần nâng cao giá trị nông sản Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước.
Tín chỉ carbon lúa, rừng mang lại giá trị rất nhỏ
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách - Bộ Tài nguyên và Môi trường
PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách - Bộ Tài nguyên và Môi trường
Vai trò của thị trường carbon hiện nay là cực kỳ quan trọng. Thường khi nhắc đến carbon, chúng ta hay nghĩ ngay đến rừng hoặc sản xuất nông nghiệp như lúa gạo. Nhưng thực tế, giá trị từ các lĩnh vực này là rất nhỏ và không được khuyến khích. Thị trường tín chỉ carbon chủ yếu xoay quanh năng lượng tái tạo, xe điện và các công nghệ giảm phát thải lớn.
Một ví dụ rất điển hình là Tesla. Họ không chỉ kiếm tiền từ việc bán xe điện mà còn thu về hơn 2,7 tỉ USD chỉ nhờ việc bán tín chỉ carbon. Hầu hết các nước trên thế giới đều sử dụng công cụ carbon như một phần trong chiến lược phát triển bền vững.
Nhìn sang các quốc gia như Thái Lan, Trung Quốc hay châu Âu, họ đã thực hiện chính sách bắt buộc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, khuyến khích người dân sử dụng phương tiện công cộng thay vì phương tiện cá nhân. Đồng thời, các nước này cũng phân vùng phát thải để chuyển dần từ khu vực có mức phát thải cao sang khu vực có mức phát thải thấp hơn.
Hiện nay, TP HCM chưa có trung tâm xử lý phát thải tập trung. Nếu thành phố xây dựng được một trung tâm như vậy, không chỉ giúp kiểm soát ô nhiễm tốt hơn mà còn có thể tận dụng cơ hội phát hành tín chỉ carbon. Chỉ riêng từ dự án này, TP HCM có thể tiết kiệm từ 300 triệu đến 300 tỉ USD, một con số vô cùng ấn tượng.
Doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ về thị trường carbon để tận dụng cơ hội tiềm năng này. Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng mà còn là hướng đi giúp doanh nghiệp tăng tính cạnh tranh.
Đối với các đô thị lớn như TP HCM và Hà Nội, việc xây dựng khu vực kiểm soát phát thải, phát triển tín chỉ xe điện và giải quyết các vấn đề ô nhiễm từ nước thải, rác thải sinh hoạt sẽ góp phần phục hồi hệ sinh thái và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Đẩy mạnh chuyển đổi xanh - số cho nông nghiệp
Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA)
Ông Đinh Hồng Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM (HUBA)
Các doanh nghiệp Việt đã có giải pháp chuyển đổi xanh đa dạng, mạnh mẽ, sáng tạo. Đặc biệt vấn đề liên quan đến phát triển sản phẩm như gạo xanh, áp dụng công nghệ hiện đại cho trang trại.
Hiện nay, ngành nông nghiệp công nghệ cao trên thế giới đang diễn ra mạnh mẽ. Với thế mạnh nông nghiệp của Việt Nam, chúng ta phải càng khẩn trương chuyển đổi số và đi cùng chuyển đổi xanh, điều này mang lại rất nhiều lợi ích.
Vinamilk, Phúc Sinh là những doanh nghiệp xanh, tấm gương lớn, nâng cao giá trị nông nghiệp, nông sản. Đó là thế mạnh Việt Nam. Việt Nam là quốc gia thuần nông nghiệp, trước tiên hãy đẩy chuyển đổi mạnh xanh - số lĩnh vực này để cạnh tranh thay vì chỉ tập trung mỗi chip bán dẫn, xe điện.
Trồng sầu riêng qua app, bán tín chỉ carbon
Ông Đặng Dương Minh Hoàng, Giám đốc Nông trại Thiên Nông (tỉnh Bình Phước)
Ông Đặng Dương Minh Hoàng, Giám đốc Nông trại Thiên Nông (tỉnh Bình Phước)
Hiện tại, tôi đang quản lý một trang trại rộng 50 ha tại Bình Phước, chuyên canh các loại cây như cao su, tiêu, điều, bơ và sầu riêng. Chúng tôi đã áp dụng nhiều công nghệ xanh nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường, bao gồm hệ thống điện năng lượng mặt trời áp mái, IoT (internet vạn vật) để đo lượng khí metan và carbon, cùng với mã điện tử để truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Tôi nhận thấy rằng dù các ngân hàng và tổ chức tín dụng đang tiên phong trong chuyển đổi số nhưng việc ứng dụng số hóa hiện mới chỉ tập trung vào tiền mặt, chưa thực sự có hệ thống truy xuất rõ ràng về dòng tiền. Nếu giải pháp này được triển khai, nó sẽ tạo ra tác động rất tích cực đối với ngành nông nghiệp. Khi dòng vốn được quản lý minh bạch, nông dân có thể mua phân bón với giá hợp lý, giảm rủi ro thương lái phá vỡ hợp đồng, và toàn bộ chuỗi cung ứng sẽ vận hành ổn định hơn.
Tại nông trại Thiên Nông, chúng tôi đang triển khai mô hình "game hóa vườn cây", cho phép người dùng tham gia trải nghiệm nông nghiệp công nghệ cao với một khoản phí nhất định. Chương trình này tập trung vào hai loại cây chủ lực là bơ và sầu riêng, mang lại cơ hội tiếp cận thực tế và hiểu rõ hơn về cách ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp.
Trong bối cảnh thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam chưa chính thức đi vào hoạt động, chúng tôi mong muốn có thể thử nghiệm việc trao đổi tín chỉ carbon mà khách hàng đạt được khi tham gia chăm sóc bơ và sầu riêng thông qua ứng dụng của chúng tôi. Đây có thể là một bước đi tiên phong để thúc đẩy việc đo lường và giao dịch tín chỉ carbon trong nông nghiệp, giúp các trang trại tiếp cận thêm cơ hội kinh tế từ quá trình chuyển đổi xanh.
Sản phẩm tái chế khó tiếp cận thị trường
Ông Nguyễn Tấn Lộc, Giám đốc Công ty TNHH Tái chế cà phê Lộc Nhân
Chúng tôi là một doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực tái chế, tập trung vào việc tận dụng bã cà phê để chế biến thành nhiều sản phẩm như đồ lưu niệm, chất tẩy rửa và các sản phẩm thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, khi khảo sát tại các siêu thị ở TP HCM, chúng tôi nhận thấy không gian dành cho sản phẩm xanh vẫn còn rất hạn chế, khiến doanh nghiệp khó tiếp cận người tiêu dùng.
Ông Nguyễn Tấn Lộc, Giám đốc Công ty TNHH Tái chế cà phê Lộc Nhân
Việc chào hàng vào các hệ thống bán lẻ tại TP HCM cũng gặp rất nhiều trở ngại. Các sản phẩm tái chế và thân thiện với môi trường dù có tiềm năng lớn nhưng lại chưa được ưu tiên trong hệ thống phân phối. Điều này làm hạn chế cơ hội tiếp cận thị trường của các doanh nghiệp xanh, đặc biệt là các startup trong lĩnh vực tái chế.
Bên cạnh đó, vấn đề tín dụng cũng là một rào cản lớn. Chúng tôi mong muốn các ngân hàng có chính sách hỗ trợ tốt hơn đối với các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực tái chế, đơn giản hóa quy trình thẩm định và điều kiện cấp tín dụng. Thực tế cho thấy, nhiều chủ doanh nghiệp khởi nghiệp đã phải bán cả nhà để có vốn hoạt động, không còn tài sản thế chấp. Vì vậy, chúng tôi hy vọng có thể thế chấp bằng hàng hóa, hoặc được vay tín chấp dựa trên tính khả thi của dự án thay vì yêu cầu tài sản thế chấp truyền thống.
Ngoài ra, một trong những nhu cầu cấp thiết là cần có một sàn giao dịch dành riêng cho sản phẩm thân thiện với môi trường và sản phẩm tái chế. Hiện tại, thị trường này vẫn còn manh mún, thiếu sự kết nối và hỗ trợ từ các kênh phân phối lớn.
Chúng tôi cũng mong muốn được tạo điều kiện tham gia các hội chợ và triển lãm để quảng bá sản phẩm, tuy nhiên chi phí thuê gian hàng từ 40-50 triệu đồng là quá cao so với khả năng của doanh nghiệp khởi nghiệp. Nếu có sự hỗ trợ từ Nhà nước, các tổ chức xúc tiến thương mại hoặc quỹ hỗ trợ khởi nghiệp xanh, doanh nghiệp như chúng tôi sẽ có thêm cơ hội để tiếp cận thị trường.
Chúng tôi có rất nhiều ý tưởng liên quan đến tái chế và mong muốn hợp tác với các đối tác để phát triển sản phẩm xanh từ nguồn "rác", biến rác thải thành tài nguyên mới. Chẳng hạn, bã cà phê sau khi thải ra sẽ phát sinh khí CH4, một loại khí nhà kính gây hại cho môi trường. Nếu được tái chế hợp lý, không chỉ giúp giảm phát thải mà còn có thể bán tín chỉ carbon, tạo thêm giá trị kinh tế từ quá trình này.
Chúng tôi tin rằng với sự hỗ trợ về chính sách, tài chính và kết nối thị trường, các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực tái chế sẽ có nhiều cơ hội hơn để phát triển và đóng góp tích cực vào quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam.
Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động
Báo Người Lao Động tiếp tục là cầu nối cho chuyển đổi xanh, kinh tế xanh
Đây là chủ đề rất thiết thực, không chỉ cho doanh nghiệp mà còn hệ thống ngân hàng, các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan tham mưu chính sách. Với TP HCM, chủ đề này càng thiết thực nhất là trong bối cảnh Thành phố đang nỗ lực thành lập Hội Doanh nghiệp xanh.
Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động
Chuyển đổi xanh và kinh tế xanh đã trở thành xu hướng tất yếu, không thể đảo ngược. Nếu 20 năm trước, biến đổi khí hậu vẫn còn là một khái niệm mơ hồ, thì hiện tại, chúng ta có thể thấy rõ những tác động của nó đến cuộc sống hàng ngày.
Từ Hội nghị COP26 đến COP29, thế giới và Việt Nam đã nỗ lực không ngừng để thực hiện các cam kết xanh. Tuy nhiên, với những biến động chính trị trên thế giới hiện nay, con đường đến với một nền kinh tế xanh sẽ còn nhiều thách thức. Dù vậy, mục tiêu này không quá xa vời nếu có sự quyết tâm và hợp tác từ Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính.
Hiện nay, tất cả doanh nghiệp tại Việt Nam đều cảm nhận được áp lực từ quá trình chuyển đổi xanh. Không chỉ các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, mà ngay cả những tập đoàn lớn cũng phải đối mặt với bài toán đầu tư, đổi mới dây chuyền sản xuất và cải thiện môi trường, trong khi chi phí có thể vượt xa khả năng tài chính của họ.
Quá trình này không thể hoàn thành trong một sớm một chiều, mà đòi hỏi sự chuẩn bị lâu dài. Tuy nhiên, những doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi xanh đã bắt đầu gặt hái thành công, như Vinamilk – thương hiệu đã mở rộng xuất khẩu mạnh mẽ nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của những thị trường khó tính.
Trong tương lai, những doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển, đặc biệt là doanh nghiệp xuất khẩu hoặc muốn gia nhập các thị trường lớn như EU, Mỹ, sẽ không thể tránh khỏi việc tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe về môi trường.
Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi xanh
Qua tọa đàm lần này, Báo Người Lao Động đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam:
Cụ thể, cần xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng cho chuyển đổi xanh và kinh tế xanh. Năm 2023, khi Báo Người Lao Động thành lập Văn phòng đại diện Đông Nam Bộ tại Đồng Nai, vấn đề này đã được nêu ra. Một khuôn khổ pháp lý minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng áp dụng các mô hình phát triển bền vững.
Nâng cao nhận thức về chuyển đổi xanh trong cộng đồng doanh nghiệp. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị đang hoạt động theo mô hình truyền thống, chưa thực sự hiểu được tầm quan trọng của chuyển đổi xanh. Việc thay đổi tư duy là điều cần thiết để từ doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ đến các tập đoàn lớn đều nhận thức rằng đây không chỉ là xu hướng mà là điều bắt buộc.
Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho quá trình chuyển đổi xanh. Con người là yếu tố quyết định. Muốn chuyển đổi xanh hiệu quả, doanh nghiệp cần có đội ngũ nhân lực hiểu rõ về các tiêu chuẩn, công nghệ và phương pháp triển khai.
Ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số để hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh. Việt Nam đang có sự bùng nổ về chuyển đổi số, và đây chính là cơ hội để áp dụng công nghệ vào sản xuất xanh, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả vận hành.
Cần xây dựng hệ thống tiêu chí xanh cụ thể. Hội Doanh nghiệp Xanh TP HCM (HUBA) cần sớm đề xuất các tiêu chí này để doanh nghiệp có thể áp dụng và đạt chứng nhận xanh một cách rõ ràng.
Ngân hàng cần có chính sách ưu đãi dành cho doanh nghiệp chuyển đổi xanh. Dù các ngân hàng vẫn cần đảm bảo khả năng hoàn vốn, nhưng họ cũng nên có các gói vay ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào công nghệ xanh và sản xuất bền vững.
Về thị trường tín chỉ carbon. Đây là một cơ hội lớn cho Việt Nam, đặc biệt khi nước ta sở hữu diện tích rừng tự nhiên rộng lớn. Một số quốc gia như Thái Lan đã triển khai tín chỉ carbon cho xe điện. Việt Nam cần nhanh chóng khởi động và quyết tâm để tận dụng lợi thế của mình.
Cuối cùng là công tác truyền thông. Hôm nay, Báo Người Lao Động tổ chức tọa đàm góp tiếng nói về truyền thông, tạo cơ hội giao lưu, kết nối giữa các doanh nghiệp và ngân hàng. Từ đó góp phần tạo ra sức mạnh trong tương lai, doanh nghiệp nào có nhu cầu vay vốn có thể tiếp cận ngân hàng…
Đây là cơ hội vàng để các doanh nghiệp kết nối. Báo Người Lao Động sẽ nỗ lực, là một trong những cơ quan báo chí truyền thông để bảo trợ cho Hội doanh nghiệp xanh của HUBA sắp tới, và sẽ tổ chức tọa đàm chuyển đổi xanh mang tính định kỳ trong 6 tháng/lần cập nhật về hàng lang pháp lý, chính sách…
Mong các đơn vị doanh nghiệp, ngân hàng tiếp tục đồng hành cùng Báo thực hiện tốt nhiệm vụ này để chúng ta cùng nhìn thấy một Việt Nam xanh, một nền kinh tế xanh.
Ông Vũ Dương Quân, Trưởng ban Bán lẻ Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (Satra)
Tăng cường quảng bá sản phẩm xanh tới người tiêu dùng
Ông Vũ Dương Quân, Trưởng ban Bán lẻ Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (Satra)
DN chế biến khi tham gia chuyển đổi xanh sẽ liên quan đến chuyển đổi công nghệ và liên quan đến chất lượng đầu vào. Nếu làm được, chắc chắn các DN sẽ tự nguyện tham gia. Năm 2024, chúng tôi đã cam kết với các DN, có sản phẩm xanh khi vào hệ thống bán lẻ của Sara sẽ hoàn thành rút ngắn quy trình, được miễn phí đăng trên cẩm nang của tổng công ty.
Tỉ trọng DN xanh đồng hành với chuỗi siêu thị của Satra ngày càng nhiều, chúng tôi sẵn sàng tổ chức khu vực miễn phí để quảng bá cho người tiêu dùng. Những DN xanh nào có tuyên truyền tốt, người tiêu dùng sẽ biết tới và sẵn sàng chia sẻ.
Hệ thống siêu thị có thống kê, 80% người tiêu dùng được hỏi nói rằng muốn sử dụng sản phẩm xanh, sạch, an toàn. Vì vậy, cần tăng cường truyền thông để khách hàng biết; kiểm soát sản phẩm đầu vào an toàn.
8 giờ sáng nay 19-2, Báo Người Lao Động tổ chức tọa đàm "Chuyển đổi xanh: Từ áp lực đến cơ hội kinh doanh".
Tọa đàm diễn ra dưới hình thức trực tiếp tại trụ sở của báo ở TP HCM kết hợp trực tuyến với sự tham gia của các diễn giả đến từ cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia kinh tế - môi trường, ngân hàng thương mại cùng đại diện doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực sản xuất xanh.
Tọa đàm sẽ tập trung thảo luận về các tiêu chuẩn xanh trong sản xuất kinh doanh, xu hướng phát triển kinh tế xanh trên toàn cầu và ở Việt Nam, nguồn tài chính xanh và những vướng mắc trong tiến trình chuyển đổi xanh - nhất là vướng mắc liên quan khung pháp lý.
Thực tế, áp lực phải chuyển đổi xanh đã thúc đẩy các doanh nghiệp triển khai nhiều mô hình kinh doanh sáng tạo, áp dụng công nghệ cắt giảm chi phí, giảm tiêu thụ năng lượng, đồng thời nâng cao giá trị chuỗi cung ứng. Qua đó, doanh nghiệp không chỉ đáp ứng được những đòi hỏi mới từ các đối tác thương mại - đầu tư, nâng cao sức cạnh tranh, phát triển bền vững..., mà còn góp phần chung tay với các bộ, ngành, địa phương thực hiện cam kết tại Hội nghị các bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26).
Tọa đàm lần này mong muốn cùng các doanh nghiệp, chuyên gia nhận diện những trụ cột quan trọng của kinh tế xanh, chuyển đổi xanh, từ đó hình thành hướng đi, giải pháp để triển khai hiệu quả và đóng góp vào tăng trưởng chung của nền kinh tế.
Tin tức khác
Danh mục
Bài viết nổi bật
